Kur'an dilinden Kur'an

MARİFET - VAHDET 

Allah kendi kelâmına Kur’an ismini vermiştir. Bununla beraber Allah kendi kelâmına daha başka isimler de vermiştir.  İmam Suyuti (r.a)  İtkan adlı eserinde, Kur’ân’da geçen bu isimlerin 50 aded olduğunu yerleriyle beraber zikreder.

Onlardan bir kaçının ismi şöyledir:  “Kitab-ı Mübin, Kur’ân-ı Kerim,  Nur, Huda, Rahmet, Furkan, Şifa, Mev’ıza, Zikir, Mübarek, Hikmet, Müheymin, Sırat-ı Müstakim, Hadi, Aziz, Büşra, Urvetü’l Vüska.” 

Kur’ân’ın bu isimlerinden bir kaçını izah etmeye çalışalım:

1. Kur’ân
Kur’ân-ı Kerim’in en çok kullanılan isimlerinden birisi “el–Kur’ân”dır. Bu isim Kur’ân’da 68 defa geçer. Mesela: 
“Kaf, şerefli Kur’ân’a yemin olsun ki” (Kaf Sûresi, 1) 
“Şüphe yok ki, bu Kur’ân (insanları) en doğru yola hidayet eder.” (Isra Sûresi, 9) 
Bu isim adeta yüce kitabımıza özel bir ad olmuştur. Bazı âlimler, Kur’ân-ı Kerim’e böyle bir ismin alem olmasını, onun kıraatine yani okunmasına dayandırmışlardır. “Kur’ân, isim olarak kullanıldığı gibi, “kıraat/okuma” kelimesinin masdarı olarak da kullanılır.” demişler. Kur’ân-ı Kerim’in kendine has özelliklerinden birisi de onun okunmasıdır. 
Bazı âlimler de, “Kur’ân” kelimesinin Arapçada “toplamak, cem etmek” manasına geldiğini ve “Kur’ân daha önceki kutsal kitapları kendi bünyesinde cem etmiş, toplamış olduğundan dolayı ona Kur’ân denildiğini” söylemişlerdir.

2. Kitap
Allahu Teâlâ Hazretleri, Kur’ân’ın değişik yerlerinde Kur’ân’dan “kitap” diye bahseder. Bu isim Kur’ân-ı Kerim’de 262 defa geçmektedir. Mesela:

“Şübhesiz ki biz, bu Kitabı sana hak olarak ile indirdik.” (Nisâ Sûresi, 105)

“Rabbinin kitabından sana vahyedileni oku.”  (Kehf Sûresi, 27)

“İşte bu (Kur’ân) da kendisini indirdiğimiz mübarek bir Kitap’tır.” (En’âm Sûresi, 155)

İmam Suyuti “kitap” kelimesinin “cem etmek, toplamak” manasına geldiğini ve Kur’ân’a kitap denmesinin Kur’ân’ın çeşitli ilimleri, kıssaları, haberleri kendi bünyesinde toplamasından dolayı olduğunu söyler. 

Kur’ân-ı Kerim’in elimizdeki tertibine göre, kendisi için kullandığı ilk isim “el–Kitap’tır. “İşte bu, o Kitap’tır ki, onda şüphe yoktur.” (Bakara Sûresi, 2) 

Bu ayete göre Kur’ân, henüz indirilmekte iken, kendisine kitap demiştir. Bu adlandırma, o dönem için düşünürsek, hem vahyin devam edeceğine, hem ayetlerin yazıya geçirilerek, sonunda okunan bir kitap olacağına, hem de hükme bağlandığını ve artık hiç değiştirilmeyeceğine işaret ediyor.

3. Furkân

Kur’ân’ın bir ismi de Furkân’dır. Hak ile batılı, helal ile haramı bir birinden iyice tefrik edip ayırt ettiği için, Kur’ân’a bu isim verilmiştir. Rabbimiz Kur’ân-ı Kerimde,  birçok ayet-i Kerime ile Furkan’ın manası nazara vermektedir. Mesela:

“Daha önce de, insanlara hidâyet olarak olarak Tevrât ve İncîl’i indirdi, böylece Furkân’ı (Hak ile batılı ayıran Kur’ân’ı) indirdi.” (Âl-i İmrân, 3)

Furkan, Kur’ân-ı Kerim’e isim olmasının yanında, aynı zamanda bir surenin de ismidir. Bu surenin ilk ayetinde:

“Âlemlere bir uyarıcı olsun diye, Furkân’ı (hak ile batılı ayıran Kur’ân’ı) kuluna indiren (Allah) ne yücedir”. buyurulmuş. (Furkan Suresi, 1) 

Bu ayetler gibi daha birçok ayette, Kur’ân-ı Kerim’e Furkân denilmesi, onun fark (ayırt) edici özelliğindendir. Şu kâinatta, hayır şer, güzel çirkin, nef’ zarar, kemal noksan, ziya zulmet, hidâyet dalalet, nur nâr, iman küfür, taat isyan, havf muhabbet gibi ezdad beraber bulunuyor. İşte Kur’ân, Furkân olma özelliği ile bütün bu zıtları birbirinden ayırt edecek bir muhtevaya sahiptir.

4. Zikir 

Kur’ân-ı Kerim, kendini Zikir olarak da adlandırır. Kitab ve Kur’ân’dan sonra kendisi için en çok kullandığı isim Zikir’dir. Bunlardan bir kaçı şöyledir:

“Muhakkak ki, Zikr’i (Kur’ân’ı) biz indirdik, muhakkak onu biz koruyacağız.” (Hicr, 9)

“Sana da, kendilerine indirileni (helal ve haramı) insanlara açıklayasın diye Zikr’i (Kur’an’ı) indirdik; tâ ki düşünsünler.”  (Nahl Suresi, 44)

“İşte bu (Kur’ân) da, mübarek bir Zikir’dir ki onu biz indirdik. Şimdi siz onu inkâr edenler misiniz?” ( Enbiya Suresi, 50)

Bazı ayetlerde de Kur’ân’dan, Zikr’ul-Hakîm (Hikmetli ifadelerle dolu zikir) diye bahsedilir. Mesela: “(Ey Resûlüm!)

Bu (anlatılanlar) ki, onu sana ayetlerden ve hikmetli olan Zikir’den (Kur’ân’dan) okuyoruz.” (Âl-i İmrân, 58) 

Zikrin kelime mânâsı, hatırlamak, anmak, bildirmek, haber vermek, gibi anlamlara gelir. Kendini “Zikir” diye tesmiye eden Kur’ân, önceki peygamberlerin unutulan talimlerini ve mazi kıtasına geçen insanların başlarına gelen felaketleri hikâye ederek yeniden hatırlatarak muhataplarının ibret nazarlarına sunar.

Kur’ân insana, ruhlar âleminde verdiği sözü hatırlatır. Sanatkârını, halıkını, var ediliş gayesini hatırlatır. Neci olduğunu, nereden geldiğini, nereye gideceğini ve ne ile emrolunduğunu hatırlatır. Onu, yaratılışına uygun bir hayat çizgisine çeker. Bu manada Kur’ân’ın “Zikir” ismi karşılığını bulmaktadır. 

5. Hudâ

Kur’ân-ı Kerim’in kendisi için en çok kullandığı isimlerden biri de Hudâ’dır. Hudâ ve hidayet aynı fiilin mastarlarıdır. İkisi de aynı anlama gelir. Kur’ân doğru yola hidayet veren en mukaddes bir rehber olduğu için, onun bir isminin de Hudâ olması pek anlamlıdır. 

Cenab-ı Hak birçok ayet-i Kerimede kitabından bu isimle bahseder. Mesela: 

“O Ramazan ayıdır ki, insanlara doğru yolu göstermek ve Hidayet ile Furkân’dan (hak ile batılı ayıran hükümlerden) apaçık deliller olmak üzere, Kur’ân onda indirilmiştir.” (Bakara, 185)

“İşte bu, o Kitab’dır ki, onda şüphe yoktur. Takvâ sahipleri için bir Hidayet’tir.” (Bakara, 2)

Birinci ayetin manasına göre Kur’ân, “Huden li’n-nâs” vasfıyla bütün insanlara hakkı ve hakikati gösterir ve doğru yola hidayet eder. İkinci ayetin manasına göre de, “Huden li’l-muttekîn” vasfıyla, onun gösterdiği yolda yürüme gayretinde olan insanları, hakikate ve saadete ulaştırır.

6. Şifâ

Kur’ân’ın bir ismi de Şifâ’dır. Bu isim şu ayetlerde gelmiştir:  

“Ey insanlar! Muhakkak ki size Rabbinizden bir nasihat, gönüllerde olana bir Şifâ ve mü’minler için bir hidayet ve bir rahmet (olan Kur’ân) gelmiştir.” (Yunus Suresi,57)

“De ki: O, iman edenler için bir hidayet ve Şifâ’dır.” (Fussilet Suresi, 44)

Kur’ân’ın maddi hastalıklarımıza şifa olmasının yanında, asıl manevi hastalıklarımıza şifa olması söz konusudur. Peygamberimiz (asm), “Kur’ân, ölü kalplere şifadır.” der. İşte ayetlerde de geçen mana da budur. Kur’ân, Allah’ı unutan, haramların, günahların, gaflet ve dalaletlerin istilasına uğrayan kalplere birer şifa kaynağı olduğu için bu isim kullanılmıştır. 

7- Nur

Kur’ân, Tevrat’a ve İncil’e Nûr dediği gibi, kendini de, Nur diye isimlendirir. Mesela: 

“Doğrusu size Allah’dan bir Nur ve apaçık bir kitap (Kur’ân) gelmiştir. (Maide ,15)

“O halde Allah’a ve Rasûlüne ve indirdiğimiz o Nura (Kur’ân’a) iman edin!” (Teğâbün 8)

Kur’ân, kalbleri, fikirleri nurlandırdığı için ona nur denilmiştir. Bir kısım alimler dünyadaki nuru, iki kısma ayırır.

Bunlardan biri, gözle görülen ve gözün görmesini sağlayan nurdur. Öbürü ise, basiret gözüyle (gönül gözüyle) akledilen, fark edilen nurdur. Bunlar da, aklın ve Kur’ân’ın nurudur. Şu halde Kur’ân’ın nuru, manevî, tevhidî ve ahlakî anlamda insanların körlüğünü gideren bir nurdur. 

Rabbimizin, Hatemü’l-Enbiya’sı için ebedî bir mucize olsun diye indirmiş olduğu Kur’ân, surelerinin nerdeyse hepsinde parlak ve şanlı vasıflarla övülmüştür. Biz bunlardan sadece bir kaçını istifadelerinize arzedebildik.

Cenab-ı Hakk, insanlar ve müminler için bir rahmet, bir ihsan ve bir rehber olarak gönderdiği bu aziz kitabından azami derecede istifade etmek için, onu sıhhatli anlamayı ve yorumlamayı bizlere nasip etsin.